Zou het u verbazen? België is ruimschoots aanwezig zodra men zich verdiept in de filmografie van de friet en haar fritkots. Dit thema wordt zelfs boeiend, omdat het ons meeneemt op een reis door de Belgische cinema, op het kruispunt van enkele soms vergeten pareltjes… Een bloemlezing.

Voor u aan het lezen gaat, zorg dat u aanwezig bent op ons gratis evenement: «De Friet gaat naar de film! Part. 2». Op het programma: «Fritland» (1985, Super 8) en «La Gourmandise» (1989, animatie), in het kader van de gratis Frietmuseum Brussel van Home Frit' Home opendeurdagen (Bondgenotenstraat 242, Brussel - Vorst):

• zaterdag 6 september (13u30-18u30)
• zondag 7 september 2025 (13u30-18u00). En nu… tijd voor de Franstalige Belgische cinema op zijn meest “frituur-achtig”!

«Jambon d’Ardenne» (1977, «Ham and Chips»): «Het is mayonnaise of geen mayonnaise!»

Op naar Durbuy… In 1977 staat Annie Girardot, op het hoogtepunt van haar roem, achter het fornuis van restaurant L’Esplanade in deze film van de Arlonese regisseur Benoît Lamy. Hij wist de Franse ster te overtuigen mee te spelen in een echt “regionaal westernverhaal”, waarin het plot draait om de steeds feller wordende rivaliteit tussen restauranthouders in het toeristische stadje. Annie Girardot neemt het op tegen de koppige en jaloerse Ann Petersen, uitbaatster van een fritkot met het sappige taalgebruik van bij ons… «Is het met mayonaise?» De klant, aarzelend: «Euh…» De uitbaatster, geërgerd: «Het is mayonnaise of geen mayonnaise!» En dan spat de saus in het rond!

« Harpya » (1979) : «Geen heil bij Friture Gargantua»

Filmmaker Raoul Servais toont zijn meesterschap in animatie met de kortfilm (net iets meer dan 8 minuten) «Harpya» (Gouden Palm voor korte film op het Festival van Cannes 1979). Dit eerder surrealistische werk, waarin gefilmde personages in grafische decors worden gemonteerd, is een kleine, huiveringwekkende fabel als een knipoog, waarin het hoofdpersonage – geconfronteerd met de onverzadigbare en grenzeloze eetlust van een angstaanjagende harpij – helaas zijn redding niet zal vinden bij de Frituur Gargantua.

« Benvenuta » (1983) : « Ik zou best een frietje lusten, u niet?»

In deze uiterst verfijnde film van André Delvaux verrast Françoise Fabian — die een wat terughoudende en mysterieuze schrijfster vertolkt — de kijker wanneer ze Matthieu Carrière aanspreekt tijdens een wandeling door de straten van Gent: «Ik zou best een frietje lusten, u niet?»

« Fritland » (1985): «De cult-roadmovie langs fritkoten in Super 8!»

Zie ook ons artikel «De Friet gaat naar de film!» over de gratis vertoning in het Micro Musée de la Frite van Home Frit’ Home van de kortfilms « Fritland » (1985), van Yves Warson en Gilles Houben, en « La Gourmandise » (1989), van Manuel Gomez.

«La Gourmandise» (1989): «Niets zal ons beletten om frieten te eten…»

Zie ook ons artikel «De Friet gaat naar de film!» over de gratis vertoning in het Micro Musée de la Frite van Home Frit’ Home van de kortfilms « Fritland » (1985), van Yves Warson en Gilles Houben, en « La Gourmandise » (1989), van Manuel Gomez.

« La vie sexuelle des Belges 1950‑1978 » (1994) en « Camping Cosmos » (1996) 

Jan Bucquoy, liefhebber van Belgische frieten, bewijst zijn liefde in een volstrekt eigen stijl. In « La vie sexuelle des Belges 1950‑1978 » filmt hij vermoedelijk de allereerste seksscène in een fritkot. Hij doet het korte tijd later nog eens over, ergens aan de Belgische kust, met « Camping Cosmos », het volgende deel in zijn zesdelige cyclus La vie sexuelle des Belges, waarin de Frituur Cosmos is uitgegroeid tot een van de symbolen — naast de figuur van Lolo Ferrari. In deze langspeelfilm is het de beurt aan kok Crapaud om de liefde te bedrijven met zijn vrouw, terwijl de frieten in het vet koken en hun recept — bereid in ossewit — ondertussen aan de kijker wordt uitgelegd!

« Le mur » (1998): «François Schuiten tekende er een fritkot voor»

Deze film van Alain Berliner plaatst een fritkot midden in alle paradoxen! Het fritkot staat, aan de vooravond van het jaar 2000, in een Belgisch dorp op de taalgrens. In dit verhaal vol anticipatie voedt het conflict tussen de twee belangrijkste Belgische gemeenschappen het volledige scenario. Nog vóór de draaiperiode begon, volstond dat gegeven al voor beide Gemeenschappen om de broodnodige subsidies te weigeren — te huiverig om een verhaal te steunen dat hun onderlinge meningsverschillen erkent. Berliner vond uiteindelijk steun bij Arte en enkele Franse producenten, terwijl hij kort voordien nog de aandacht had getrokken in Cannes met «Ma vie en rose» (1997). Niemand is profeet in eigen land… In «Le mur» wordt in de nacht van 31 december 1999, zonder waarschuwing, een muur opgetrokken die het leven op zijn kop zet van Albert, de tweetalige francofone friturist, die al eerder moeite had om openlijk zijn liefde te beleven met Juliette, het mooie Vlaamse meisje… François Schuiten werkte aan het storyboard van «Le mur» van Alain Berliner en herinnert zich: «Toen ik aan deze film meewerkte, heb ik een fritkot getekend. Dat was de enige keer dat ik dat deed. Maar ik zou bang zijn me dieper in dat onderwerp (dat van de friet) te storten, want ik weet dat ik er in Frankrijk op afgerekend zou worden!»

« Dikkenek » (2006) : «De film die aan de basis lag van de saus Dallas!»

Een verzameling Belgisch‑krokante momenten, met hier en daar wat zachtheid ertussen: « Dikkenek » van Olivier Van Hoofstadt zet niet alleen de dikkenek François Damiens op de voorgrond, maar ook — achter een toonbank — een figuur uit de Belgische punk‑rockscene: DJ Saucisse, «die frieten uit je puntzak pikt», alias “le Dop”! De film ligt ook aan de oorsprong van de beroemde saus Dallas, die pas zo’n tien jaar na de release van « Dikkenek » op de markt kwam, onder het merk Brussels Ketjep.

« Fritkot » (2010) : «Stoverij en… Toscaanse saus!»

Met deze documentaire van Manuel Poutte keren we terug naar het genre van de realiteit, maar de kleurrijke personages maken er een meeslepende film van — een soort geanimeerde fritkot‑huisclos, die pleit voor deze typisch Belgische instellingen die de frituren zijn. «Fritkot» neemt ons mee naar het station van Jette, op het Kardinaal Mercierplein, in het gezelschap van frituriste Valérie en haar bolleke, alias Joseph “Jef Moestasje” De Ganck — markante persoonlijkheid én bekende snor van de Belgische hoofdstad — die ons op 31 december 2024 is ontvallen. De spitsvondigheden volgen elkaar op in «Fritkot». Laten we afsluiten met deze van frituriste Valérie, achter haar toonbank: «Overal ben ik thuis en nergens, maar hier… hier ben ik écht thuis.»

Benoît Poelvoorde, de frieten en de bekoring van Sint‑Antonius

Ter afsluiting? Benoît Poelvoorde (Libération, dinsdag 10 februari 2004): «Ik zou graag een Michelin‑gids voor frieten maken. Het fritkot moet verlicht zijn met neon. Liefst paars. Een friet eet je… tegen de muur geleund. Of al wandelend. Maar je puntzak mee naar huis nemen is een ketterij. De volgende dag zet je vrouw — die heeft geroken dat je naar vet stonk — haar handen in haar zij en zegt: “Je bent toch niet frieten gaan eten, hé?” En jij, die gezwicht bent voor de bekoring van Sint‑Antonius, antwoordt: “Jawel”, terwijl je een klein boertje onderdrukt dat je herinnert aan je schandelijke misstap.»

Dit artikel is (onder andere) gebaseerd op fragmenten uit het boek «Carrément Frites» van Hugues Henry (La Renaissance du livre, 2012), beschikbaar in onze e-shop..

Alle suggesties zijn welkom!